Aristoteles’in siyaset teorisi modern siyaset tasavvurunun en büyük “ötekisi”dir. Zira, modern siyasal anlayışın mekanizmacılığının aksine Aristoteles’in yaklaşımı modern-öncesi dönemin organizmacılığının en çok kabul gören örneğidir. Tarihsel açıdan da modern siyaset tasavvuru Aristotelesçi algının reddi üzerine inşa edilmiştir. Bu bakımdan Aristoteles’in siyaset teorisini hakkıyla anlamak, bu bağlamda da onu felsefî bileşenlerine ve önkabullerine ayrıştırmak sadece modern siyaset tasavvurunun daha iyi anlaşılmasını sağlamayacak, aynı zamanda onun bir alternatifini de gözler önüne serecektir. Aristoteles kelimenin tam anlamıyla bir sistem filozofudur.

Kanuni dönemi sadrazamlarından Lutfi Paşa’nın (ö. 1563) Halâsü’l-ümme fî ma‘rifeti’l-e’imme başlıklı risalesi, hilafet için Kureyş kabilesine mensup olma şartını büyük oranda Hanefi fıkıh kitaplarını esas alarak reddetmekte ve Kanuni’nin şahsında Osmanlı sultanlarını meşru halife ilan etmekteydi.

XVII. yüzyılın başından itibaren belli aralıklarla, Osmanlı sultanını hedef alan, tahtın el değiştirmesine sebep olan ihtilal veya isyanlar gerçekleşti. Bahsedilen niteliklere sahip hareketlerden biri olan 1730 Patrona İsyanı, bu makalenin mevzusudur. İsyan; Osmanlı siyasi yapısında var olan muhalefet geleneğini taşıyıp taşımadığı, isyancıların hususi vasıfları ve dayandıkları kesimler, sultanı-iktidarı tehdide getirdiği yeni özellikler bakımlarından incelendi. Yeniçeriliğin siyasi ve toplumsal yapıda muhalefet-iktidar tesisi bakımından temel güç haline gelmesinin kapıkulluktaki dönüşümle bağlantısı kurulmaya çalışıldı. Sultan III. Ahmed ve sadrazamı Damat İbrahim Paşa’nın uzun iktidarının, Osmanlı toplumu ve siyasi hayatında isyan veya ihtilal hareketlerini meşru kılan şartlara sahip olduğundan sebeplerle bağlı olmayan alt sınıf küçük bir asker grubunun öncülüğündeki isyancılar tarafından yıkıldığı tespiti yapıldı.

Bu makale, sekülerleşme teorisi ve rasyonel seçim teorisi gibi önde gelen iki sekülerleşme teorisinin temel varsayımlarını eleştirel ve karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Her iki teorinin de kavramsal araçlarının pratik değerlerini inkâr etmeyen bu çalışma, bu teorilerin (1) dinin ve sekülerliğin teorik ve metodolojik olarak sağlam temellendirilmiş artikülasyonlarını (tanımlarını) sunmakta ve (2) toplumsal aktörlerin özellikle sosyal hareketlerin sekülerleşme süreçlerindeki rollerini sistematik olarak açıklamakta yetersiz kaldığını savunuyor.