Nurun Işımaları, Sıcaklığın Değişimleri: İşraki Hareket Kavramı

İşraki felsefe, nur kavramına dayalı ontolojisi, miktar kavramına dayalı cisim teorisi ve zevkî yöntemiyle XII. yüzyıldan itibaren müstakil bir felsefi sistem vasfına kavuşmuştur. Bu makalede bütüncül bir felsefi sistemin tutarlılıkla çözmesi beklenen hareket probleminin, İşrakiliğin baş yapıtı sayılan Hikmetü’l-işrâk’ta nasıl formüle edildiği ele alınmaktadır. Cismin niteliksel, tözsel özelliklerinden arındırıldığı ve miktar kavramında ifadesini bulan salt arazlar topluluğuna indirgendiği İşraki hareket teorisi Meşşai hareket teorisiyle mukayeseli olarak incelenmekte ve tanımı, kaynağı ve önerdiği çözümler açısından tutarlı bir modelden beklenen kriterleri ne kadar karşıladığı tartışılmaktadır. İşraki sistemde mücerret nurların dairesel hareketleri doğrudan Nûru’l-envâr’ın feyezanına (işrâk) bağlanmakta; unsuri cisimlerin (berzah) oluş-bozuluşa konu olan hareketleri heyula-suret gibi cevherler ya da tabiat gibi mahiyeti belirsiz güçler yerine mücerret nurların miktarlar âlemindeki senkronize yansımalarıyla açıklanmakta, nur-miktar arasındaki bağlantı sorunu ise sıcaklık ile aşılmaktadır. Sonuçta, insan psikolojisinden bilgi teorisine birçok alanı doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen İşraki hareket yorumunun, salt İbn Sinacı geleneğin devamı sayılamayacak yenilik unsurları barındırdığı savunulmaktadır. İshak ARSLAN

---

Yorum yazın

Yorum yapmak için giriş yapın.