ASKERÎ DEVRİM KURAMI VE XVI. YÜZYIL OSMANLI KALE KUŞATMALARI
XVI. yüzyılda başlayan bazı askerî yenilik ve değişimleri merkeze alan Askerî Devrim Kuramı, Batı dünyasının yükselen bir güç olarak ortaya çıkışını açıklamaya çalışmaktadır. Bazı araştırmacılara göre, bu kuram dikkatlice incelendiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun “gerileme ve çökmesinin” temel sebeplerini de ortaya koymaktadır. Ancak, geniş tarihsel bir dilim içermesi ve aşırı genellemeci bir yaklaşıma sahip olması gibi bazı yönleri çokça eleştirilmiştir. Bu çalışma zikredilen kuramın ana unsurlarından birini, XVI. yüzyıl Osmanlı dünyası özelinde sorgulamaktadır. Söz konusu kurama göre, bir bölgede askerî devrimin yaşanıp yaşanmadığının temel göstergesi İtalyan tarzı (trace italienne) kalelerin varlığıdır. Bunların inşasının başlaması ve giderek çoğalması, kuşatma savaşlarının çok uzun sürelere yayılmasına sebep olmuştur. Fakat bu makalede, XVI. yüzyıl Osmanlı kale kuşatmalarına dair yapılan detaylı analizin sonucunda İtalyan tarzı kalelerin yaygınlaşmasının kuşatma sürelerine anlamlı bir etki yapmadığı tespit edilmiştir. İncelenen yüzyılda, Osmanlıların öteden beri kullandıkları lağım kazma, hendeklere toprak doldurma ve kuleler inşa ederek kalenin içini ateşe verme gibi bir dizi kuşatma tekniği karşısında İtalyan tarzı kaleler ciddi bir direnç gösterememiştir. Yapılan çalışmada her bir kale kuşatmasını, diğer kuşatmaları da göz önünde tutarak, kendi jeopolitiği içerisinde değerlendirmenin daha doğru bir yaklaşım olduğu savunulmaktadır.
Veysel Göger
