Aristotales'in Siyaset Teorisi: Metafizik ve Fiziğin Ahlak ve Siyasetle Buluşması

Aristoteles’in siyaset teorisi modern siyaset tasavvurunun en büyük “ötekisi”dir. Zira, modern siyasal anlayışın mekanizmacılığının aksine Aristoteles’in yaklaşımı modern-öncesi dönemin organizmacılığının en çok kabul gören örneğidir. Tarihsel açıdan da modern siyaset tasavvuru Aristotelesçi algının reddi üzerine inşa edilmiştir. Bu bakımdan Aristoteles’in siyaset teorisini hakkıyla anlamak, bu bağlamda da onu felsefî bileşenlerine ve önkabullerine ayrıştırmak sadece modern siyaset tasavvurunun daha iyi anlaşılmasını sağlamayacak, aynı zamanda onun bir alternatifini de gözler önüne serecektir. Aristoteles kelimenin tam anlamıyla bir sistem filozofudur. Yani Aristoteles’in düşüncesi bu dünya ve insanla ilgili hemen herşeyi kuşatmakla kalmaz, aynı zamanda sisteminin bütün parçaları hem birbirine bağlı hem de tamamlayıcı bir özelliğe sahiptir. Aristoteles sisteminin bu güçlü iç entegrasyonunu belli başlı kavramlar ve terimler aracılığıyla kurar. Bunların başında ise metafiziğinden siyasetine, fiziğinden etiğine tüm düşüncesini yatay kesen “tabiat/physis” kavramı gelmektedir. Benzer şekilde sisteminin her unsuruna sirayet etmiş olan diğer terimler (öz, gaye, bilkuvve, bilfiil, entelekya, iyi, mutluluk vs.) ancak tabiat kavramının oluşturduğu bir zeminde anlam kazanırlar. Aristoteles’in siyaset teorisini sisteminin diğer unsurlarına, özellikle de metafiziğine bağlayan ana unsur da yine “tabiat” kavramı olmuştur. Aristoteles’in meşhur “insan tabiatı itibariyle sosyal-siyasaldır” ifadesi bu açıdan kritik bir önemi haizdir. Hem Doğu’da hem de Batı’da genelde bu ifadedeki insanın “sosyalliği ve siyasallığı” öne çıkarılmışken, “tabiat” kavramı genelde ihmal edilegelmiştir. Halbuki, Aristoteles’in siyaset teorisini emsallerinden, özellikle de ana-akım modern siyaset tasavvurundan ayıran temel unsurlar (organizmacılık, teleoloji ve ahlakilik) ancak “tabiat” üzerinden anlaşılabilir. Bu yaklaşımla, makalemizde Aristoteles’in siyaseti ve etiği ile metafiziği ve fiziği arasındaki kurucu ilişki “tabiat” kavramı üzerinden deşifre edilmeye çalışılacaktır.

Yorum yazın