Geleneksel Yazma Eser Aktörleri ve 19. Yüzyılda Osmanlı Matbaası: Uzun Soluklu bir Dönüşüm
Osmanlı matbaası üzerine yapılan çalışmalar uzun bir süre boyunca matbaanın yükselişinde ulema ve hattatlar gibi yazma eser dünyasının geleneksel aktörlerinin oynadığı rolü ihmal etmiştir. Tartışmaya dâhil edildikleri zaman bile bu aktörler genellikle yeni teknolojinin düşmanı olarak konumlandırılmıştır. Oysa hem ulema hem de hattatlar hızla değişen kültürel ortamda editoryal katkıdan matbaanın tekno-materyal yönlerine uzanan bir çeşitlilik içerisinde kendilerine yeni fırsatlar yakalamayı ve yeni sistemin parçası olmayı başarmışlardır. Bu makale ulema ve hattatların bilgi birikiminin devlet matbaası özelinde bilhassa 1860'lı yılların ortasına kadar matbu kültürün oluşumuna verdiği katkıyı vurgulamaya çalışmaktadır. Bir yandan bu aktörlerin matbaaya hızla adapte olup becerilerini yeni ortama taşıdıklarını gösterirken diğer yandan kendi mesleklerinin de yeni teknoloji ile karşılıklı etkileşim sürecine ışık tutmaktadır. Belki de daha önemlisi matbaa ile beraber yazılı kültür dönüşürken ilim geleneğinin kendisinin de bir değişim içerisine girdiğine ve bir kariyer alanı olarak ilmiyenin bundan payını aldığına işaret etmektedir.
Ayşe BAŞARAN
