Bâbürlü Devleti’nde Telif Edilen Bir Fıkıh Eserinde Siyaseti Aramak: El-Fetâva’l-Hindiyye’deki Devlet Başkanıyla İlgili Hükümlere Dair Bir İnceleme
Fürû-i fıkıh metinlerinin İslam siyaset düşüncesine kaynaklık ettiği iddiasını temellendirmeyi hedefleyen bu çalışma Hanefî fıkıh literatüründe nasıl bir siyaset tasavvuru olduğu sorusu üzerine odaklanmıştır. Çalışmada Hanefi fürû-i fıkıh literatürünün temsil gücü yüksek eserlerinden, Bâbürlü hükümdarı Sultan Evrengzîb’in (ö. 1658-1707) emriyle Burhânpûrlu Şeyh Nizâm (ö. 1090/1679) başkanlığındaki bir heyet tarafından 1664-1672 yılları arasında telif edilen el-Fetâva’l-Hindiyye incelenmiştir. Eserde devlet başkanını ifade etmek amacıyla kullanılan “imâmü’l-müslimîn, imâm, emîrü’l-mü’minîn, emîr, halîfe, melik ve sultan” kavramlarının yer aldığı meseleler takip edilerek devlet başkanının başa geliş usulü, vasıfları, hak ve vazifeleri, iktidarının sınırları, reaya ile ilişkileri gibi alt sorulara cevap aranmıştır.
Böylelikle bir fürû-i fıkıh eseri olan el-Âlemgîriyye’deki devlet başkanı tasavvuru tespit edilmeye çalışılmıştır. Metinde devlet başkanına yönelik somut atıflar cuma ve cenaze namazıyla ilgili meseleler başta olmak üzere zekât, nikâh, talâk, had, siyer, edebü’l-kâdî, ikrah, cinayetler gibi fıkhın farklı alanlarında yer almıştır. Bu bölümlerde ele alınan me- selelerde dönemin siyasal ve hukuki düzenlemelerine dair bazı işaretlere de rastlanmıştır. Çalışmada devlet idaresine işaret eden hükümler bütün olarak ele alınarak el-Fetâva’l-Hindiyye özelinde fıkıh-siyaset ilişkisinin ortaya konması hedeflenmiştir.
Elif KELEŞ
