.
Dergimizin ilk sayısının sunuşunda hedefimizi "Dîvân dergisi hem birikimlerin yoğrulduğu bir harman, hem geleneklerin mukayeselerle kimi zaman ayrıştırıldığı kimi zaman da kaynaştırıldığı bir düşünce meydanı, hem de yapıcı nitelikteki her türlü metodik ve teorik açılıma öncülük etmeye çalışan bir ufuk dîvânı olmayı hedef edinmektedir" diyerek vurgulamıştık. İlk sayımıza yönelik ilginin nitelikli seviyesi böylesi bir çabaya duyulan ihtiyacı bir kez daha ortaya koymuş bulunmaktadır. Türkiye'de yaşanmakta olan medeniyet hesaplaşmasının ulaştığı düzey, yaygınlık kadar derinliğe, nicelik kadar niteliğe ağırlık veren çalışmaların ön plana çıkmasını gerektirmektedir. Dîvân dergisi bu ihtiyacın yönlendirdiği ilmi motivasyonun ve çok yönlü arayışın ifade forumu olmaya devam edecektir.
İkinci sayımızı da bu yöndeki nitelikli çalışmaların yoğunluğu ile sizlerin ilgi ve takdirlerine arzediyoruz. Bu sayımız Dücane Cündioğlu Bey'in Ernest Renan ve "reddiyeler" bağlamında İslam-bilim tartışmalarına bibliyografik bir katkı başlıklı yazısı ile başlıyor. 94 sayfalık hacmi ile dergimizde yayınlanacak makaleler için belirlediğimiz takrîbî sayfa sınırını çok aşan bu yazı, konusunda yapılan en kapsamlı çalışma niteliği taşıması açısından, herhangi bir sayfa sınırlandırmasına tabi tutulmadan dergiye alınmıştır. Sabır ve ciddîyet yüklü bir gayretin ürünü olan bu çalışma bir taraftan bibliyografik bir önem arzederken, diğer taraftan bu konu çerçevesinde son dönem düşünce hayatımız konusunda çok geniş kapsamlı bir panaroma sunmaktadır. Cengiz Kallek Bey'in Hilafet ve iktisat: usul üzerine başlıklı yazısı da hem uygulanan yöntem hem de ulaşılan sonuçlar açısından son derece özgün bir nitelik taşımaktadır. Kuran-ı Kerim'deki yaratılış kıssasından hareketle özgün bir usul geliştirmeye çalışan yazar, tefsir ile iktisat arasında yeni bir anlamlılık ilişkisi kurarak mukayeseli ve multidisipliner çalışma yönteminin güzel bir misalini vermektedir. Sami Erdem Bey'in Cumhuriyet'e geçiş sürecinde hilafet teorisine alternatif yaklaşımlar: Seyyid Bey örneği (1922-1924) başlıklı çalışması ise bir siyasi değişimin hukukileştirilmesi çabasının doğurduğu teori-pratik çatışmasını aşma çabaları arasında belki de en çarpıcı olanlarından birisini ele almaktadır. Titiz bir tahlil ürünü olan bu çalışma geleneksel İslami kurumların teorik zeminlerinin siyasi değişim süreci ile hesaplaşmasının önemli bir boyutunu gündeme getirmektedir. Bilim tarihi çalışmalarında genç yaşta önemli bir yer edinmiş olan rahmetli Cevat İzgi Bey'in Canı Bek Han devrinde (1347-1357) Altınordu Hanlığında bilim hayatı başlıklı çalışması da üzerinde çok az çalışılmış bir konuda klasikleşebilecek bir katkı niteliği taşımaktadır. Batı-dışı toplumlarda sık sık dile getirilen Japon modelini kurumsal iktisat yaklaşımı ile ele alan İbrahim Öztürk Bey'in Japon sanayi siyaseti ve temel aktörleri: Yeni kurumsal ekonomi perspektifi başlıklı makalesi ise Japon modelindeki eksen kaymalarını da inceleyen özgün ve önemli bir katkı içermektedir.
Bu sayımızın araştırma notları bölümünde iki çalışma yer almaktadır. Mehmet Özşenel Bey Hikmet hadisi üzerine bir inceleme başlıklı makalesinde ulema ve halk arasında büyük bir yaygınlık kazanmış bulunan hikmet hadisini hadis usulu ve kaynakları açısından örnek bir titizlikle ele alırken, Mehmet Fevzi Bilgin Bey John Rawls'un adalet kuramı ve İslam hukuku ışığında değerlendirilmesi başlıklı çalışmasında son dönemin en önemli adalet kuramcılarından birisi olan Rawls'un yaklaşımını mukayeseli bir şekilde ele almaktadır.
Yine dergimizin ilk sayısının sunuşunda "bu genel çerçeve içinde gerek kaynakların kullanımı gerekse yorumlardaki rikkat ve derinlik unsurlarına dikkat edilmesi şartıyla, birbirinden farklı sonuçlara varan makaleler ve yaklaşımlar da dergimizde zemin bulabilecektir" görüşü ile karşılıklı eleştirilere açık olduğumuzu özellikle ifade etmiştik. Bunun ilk misali bu sayımızda yer almaktadır. Yayın kurulunun aldığı ilke kararı gereği dergide yayınlanan yazılara yönelik eleştiriler ile yazarın savunmasının mümkün olduğunca ayni sayıda yer almasını uygun gördüğümüz için Şakir Kocabaş Bey'in derginin ilk sayısında yer alan İslam ve bilim ve İslami epistemoloji üzerine başlıklı yazılarını eleştiren İhsan Fazlıoğlu Bey'in İslam medeniyetine ilişkin bir kavram okuması: İlmu'd-dünya ve ilmu'd-din başlıklı yazısı ile Şakir Kocabaş Bey'in "İslam ve Bilim"e bir eleştiri üzerine başlıklı cevabını birlikte yayınlıyoruz. Her iki yazıda da karşılıklı eleştiri dışında özgün düşünce ve alternatifler üretilmiş olması dikkat çekicidir. Bu seviyeli eleştiri ve cevap uslubunun dergiye renk katacağını ve uzun süredir kaybetmiş olduğumuz seviyeli eleştiri ve eleştirinin eleştirisi geleneğini ihya edeceğini ümit ediyoruz. Bu eleştiri sürecinin verimsiz bir polemiğe dönüşmemesi için bu tür eleştirilerde eleştiri ve cevap ile birlikte tartışmaya nokta koymayı bir ilke olarak benimsemiş bulunuyoruz.
Yazma ve kitap tanıtımlarında iki çalışmaya yer verildi. Geçen sayıdaki yazma tanıtımlarıyla büyük ilgi uyandıran İhsan Fazlıoğlu Bey bu sayımızda da sisler arkasında kalmış bir dönemle ilgili son derece önemli bir katkıda bulunuyor: İlk dönem Osmanlı ilim ve kültür hayatında İhvânu's-safâ ve Abdurrahman Bîstâmî. Dergimizin kitap tanıtım bölümünde de Fırat Oruç Bey Tarih, mit ve gerçeklik başlıklı yazısında William McNeil'in Mythistory and Other Essays adlı kitabı çerçevesinde modern tarih yazıcılığının güzel bir özetini sunmaktadır.
Bu sayımızın ilmî birikimimizi güçlendirecek mütevazi bir katkı sağlayacağı ümidiyle dergilerin bir zekalar topluluğunun eseri olarak sürebileceği görüşünü yeniden vurgulayarak Dîvân'a katkı davetimizi tekrarlıyoruz.
Gayret bizden, tevfîk Allah (C.C.)'tandır.
Dîvân İlmî Araştırmalar
