Alternatif Moderniteler: Osmanlı İmparatorluğu ve İranda Meşrutiyetçilik
Dikkate değer birkaç istisna dışında, İran ve Türkiyenin meşrutiyet dönemleri üzerine çalışan tarihçilerin çoğu, Batı düşüncesinin, özellikle de Aydınlanma ve Fransız İhtilali ideallerinin İran ve Osmanlıdaki meşrutiyet hareketlerine olan etkisine büyük vurgu yaparlar. Diğer yandan, modernist İslamcı ve Şiî düşüncenin özellikle İranda (Afgani ve Abduh) etkili olduğunu söyleyenler de vardır. Alternatif bir modernleşmeye, yani batı ve doğu/İslamcı düşüncelerinin karşılıklı etkisine ve İstanbul, Tebriz, Kahire vb. merkezlerde gittikçe gelişen aydın grupları tarafından bu düşüncelerin algılanışına dair tartışmalara işaret edenler ise oldukça azdır. Bu makalede, Namık Kemal, Takizade, Mirza Yusuf Müsteşârud-devle (1822-1895) gibi merkezi önem taşıyan Osmanlı ve İran aydınlarının zihni teşekkül ve dönüşüm süreçlerine işaret edilecektir. Bunun için kaynak olarak kendi yazıları, hatıratları ve İstanbul ve İranda basılan gazeteler esas alınacaktır.
Fariba ZARINEBAF
Yorum yazın
Yorum yapmak için giriş yapın.
