.
Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, dört makale ve altı kitap değerlendirmesi içeren 29. sayısıyla okuyucularının karşısında. Bu sayının ilk yazısı İbrahim Kalına ait: Dünya Tasavvuru, Varlık Görüşü ve Düzen Fikri: Medeniyet Kavramına Giriş. Kalın, bir yandan sosyal bilimlerden sömürgeciliğe, popüler kültürden uluslararası ilişkilere kadar geniş bir alanda yaygın bir şekilde kullanılan medeniyet kavramının kavramsal içerimlerini derinlikli bir şekilde incelerken, diğer yandan medeniyet kavramına dair yeni bir tanımın çerçevesini çizmeye çalışıyor. Kalına göre medeniyet kavramı, ortaya çıktığı 18. yüzyıldan bu yana değişim geçirmiş, zaman zaman zıt anlamlarda kullanılmış, kimi zaman şiddetle eleştirilmiş ve reddedilmiştir. Bir merkez kavram olan medeniyet, bünyesinde pek çok kavramı ve terimi barındırmakta ve bu yüzden esnek ve çok katmanlı bir nitelik arz etmektedir. Kalın, medeniyet kavramının dünya tasavvuru, varlık görüşü ve düzen fikriyle yakından ilişkili olduğunu belirtmektedir. Bir dünya görüşünün zaman ve mekân boyutunda tezahür etmesi olarak tanımlanan medeniyet, muayyen bir varlık tasavvurunu, evren fikrini ve insan anlayışını ihtiva etmektedir. Kalın bu kavramları İslam ve Batı düşüncesine atıfla mukayeseli bir şekilde ele almakta ve yeni bir medeniyet tasavvurunun imkânını araştırmaktadır.
Güllü Yıldız bu sayıya II. Meşrutiyet Dönemi Siyer Müellifleri Arasında Geleneğin Sesi: Düzceli Yusuf Suad başlıklı makalesiyle katkıda bulunuyor. Osmanlı modernleşmesinin en önemli basamağını oluşturan II. Meşrutiyetin etkileri, her alanda olduğu gibi İslam tarihi ve siyer yazıcılığında da kendini göstermiştir. Yıldız da bu etkinin izlerini, sözkonusu dönemin siyer müelliflerinden biri olarak Düzceli Yusuf Suad ve eseri Akvemüs-siyeri merkeze alarak incelemektedir. İsmine sadece sınırlı bir alanda ve özellikle Kafkasya çalışmalarında rastlanan Düzceli Yusuf Suadın biyografisini ayrıntılı bir şekilde inşa eden Yıldız, II. Meşrutiyet döneminde telif ettiği ve belli özellikleriyle aynı dönemde yazılan diğer siyerlerden ayrılan Akvemüs-siyeri tanıtarak, bu eserin matbuat hayatında sebep olduğu tartışmayı, Kılıçzâde Hakkının tenkitleri çerçevesinde tahlil etmektedir.
29. sayımızın üçüncü makalesi, XVIII. Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının Gelir Kaynakları adıyla Süleyman Kayaya ait. Hizmet ve işlevleri itibariyle Osmanlı toplumunu anlamak için önemli bir yere sahip olan vakıf müessesesi üzerine pek çok çalışma yapılmış olmasına rağmen meselenin fıkhî boyutunu birinci el kaynaklara dayalı olarak inceleyen yeterli sayıda çalışmanın olmadığı bilinmektedir. Kaya da bu tespitten hareketle Üsküdar vakıflarının, Üsküdar Şeriyye Sicillerinde tutulan muhasebe kayıtlarını esas alarak vakıf gelirlerini incelemektedir. Kaya, çalışmasında, vakıfların gelir kaynaklarını; bir yandan yapılış şekli, meşruiyeti, hükmü gibi hukukî açılardan, bir yandan da verimliliği, yaygınlığı, elde edilen gelirin sermayeye oranı ve bu oranın fiyat artışlarıyla ilişkisi gibi iktisadî açılardan ayrıntılı bir şekilde analiz ederek özellikle İslam hukuku ve Osmanlı iktisat tarihi çalışanlar açısından önemli sonuçlara ulaşmaktadır.
Bu sayının son makalesi Wan Leinin The Chinese Islamic Good Will Mission to the Middle East During the Anti-Japanese War adlı çalışması. Wan Lei, şimdiye kadar ihmal edilen önemli bir konuyu işlediği makalesinde Çin (Huijiao) Federasyonu tarafından 1930ların sonlarında Orta Doğuya gönderilen Hui İyi Niyet Heyetinin faaliyetlerini ele almakta ve bu heyetin Çinin Japonyaya karşı kazandığı zaferdeki katkılarını özetlemektedir. Wan Leiye göre Çindeki Müslüman azınlıktan biri olan Hui halkı tarafından başlatılan bu türden halklar arası diplomasi, Çin ile Orta Doğu ülkeleri arasındaki dostluğu geliştirmek başta olmak üzere pek çok açıdan büyük önem taşımaktadır.
Dîvânın 29. sayısında altı kitap değerlendirmesine yer veriyoruz. Nail Okuyucu, Eşvâk Ahmed Mehdî Ğuleysin Fikrüş-Şevkânî es-siyâsî ve eseruhûl-muâsır fil-Yemenini; Muammer İskenderoğlu, Sophia Vasalounun Moral Agents and Their Deserts: The Character of Mutazilite Ethics ve Seyyid Haşim Agacerynin Mukaddimeî ber Munâsebât-ı Dîn ve Devlet der ıran-ı Asr-ı Safevî adlı eserlerini; Mustakim Arıcı, Eşref Altaşın Fahreddin Râzînin ıbn Sînâ Yorumu ve Eleştirisini; Sümeyye Parıldar, İbrahim Kalının Knowledge in Later Islamic Philosophy: Mulla Sadra on Existence, Intellect, and Intuition başlıklı çalışmasını ve Halit Özkan, G. H. A. Junbollun Encyclopedia of Canonical Hadith isimli kitabına dair kıymetli değerlendirmelerini Dîvân okuyucularıyla paylaşıyorlar.
Gelecek sayıda buluşmak ümidiyle
Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi
