Kadim İslam medeniyetinde tenkit, bir şeyin üzerindeki, etrafındaki ya da içindeki hoş olmayan şeylerin giderilerek o şeyin değerinin artırılmasına yönelik niyetler için kullanılır ve tam da bu yönüyle tenkit, “eleştiri” veya “kritize etme” kelimesinden az da olsa farklılık arz eder. İsmail Çelik’in Endülüs’te Hanefîlik isimli kitap hakkındaki değerlendirmeleri ilk bakışta tenkit gibi anlaşılsa da ilgili yazı okunduğunda bu yazının bir tenkit yazısında olması gereken şekil, üslup ve içerik gibi özellikleri taşımadığı görülür. Ayrıca çoğu yayında bulunabilecek bazı şekilsel hatalar mezkûr eserin içeriğine etki ediyor gibi gösterilmiş ve eserde yazarın kullanmadığı bazı ifadeler ona izafe edilerek değerlendirmeler yapılmıştır. Bu hususlar cevabi bir yazının yayınlanmasının gerekçesini teşkil etmiştir. Ayrıca Çelik’in bahsettiği şeklî kusurlarla muhtemel içerik hatalarının bulunabileceği eserin Önsöz’ünde (s. 14) zaten belirtilmiştir. Bu yazıda Çelik’in tenkitlerini yine onun yaptığı gibi “şekil ve içerik” gibi herhangi bir ayrıma tabi tutmaksızın sadece sayfa sırasın esas alınarak cevaplanacaktır.
Abdullah Acar