Gazâlînin İlimler Tasnif(ler)i ve En Üst Teorik İlme Dair Tanımlamaları
Bu çalışma, Gazâlînin çeşitli ilim tasnif ve tasvirleri ile İhyâu ulûmid-dînde mükâşefe ilmi ve Cevâhirul-Kurânda marifetullah ilmi olarak isimlendirdiği en üst düzeydeki teorik bilime dair kapsamlı bir araştırma ortaya koymaktadır. Çalışma, sözkonusu ilmin dört temel unsurla ilgili olduğunu göstermektedir: (1) Tanrı, (2) kozmoloji, (3) nübüvvet teorisi, melek-bilimi ve dinî psikoloji, (4) Âhiret hayatı (bazen bu listeye beşinci bir unsur olarak Kurân tef-sirinin ilkeleri de eklenmektedir). Dolayısıyla Gazâlînin mükâşefe ilmi öncelikle bir teolojik disiplindir. Ancak o, akıl yürütmenin bir neticesi olmaması, bilakis kalplerini zâhidâne uygu-lamalarla saflaştırmış peygamberler ve velîlere İlahî Aydınlanma yoluyla vahy/ilham edilmesi açısından kelâm ilminden daha üstün bir konuma sahiptir. Mükâşefe ilmiyle kelâm arasındaki bir başka anahtar farklılık ise şudur: Gazâlîye göre mükâşefe ilmi Hakikî Bilgi düzeyinde iş görürken kelâm, Hakikî Bilgiye ulaşmayı sağlamaksızın sadece halkın inançlarını sapkınların hücumlarına karşı korumaktadır. Mükâşefe ilmi belirgin bir İbn Sînâcı unsuru da içerdiğinden (ki bu husus makalenin yazarının diğer çalışmalarında ayrıntılı bir şekilde ortaya konmuştur), bu ilim bir açıdan bir İbn Sînâcı bâtınî teolojidir. Son olarak Gazâlînin ilimlere dair muhtelif tasnifleri, genel olarak onun düşüncesine dair çok sayıda ilginç unsurun farkına varılmasını da sağlamaktadır ki, bunlar da bu çalışmada tartışılmaktadır.
Alexander TREIGER
Yorum yazın
Yorum yapmak için giriş yapın.
